آنچه به تاریخ بازمی‌گردد و قضاوت‌های دیگران را برخواهد انگیخت، ارائه مستندات متقن در مورد موضوعات برای کمک به افکار عمومی جهت نیل به جمع‌بندی درست است؛ در این ارتباط نامه‌نگاری‌های پیش رو خیلی دارای این مستندات نیست. بسیار مناسب‌تر بود که ریاست قوه مجریه و مقننه با ارائه مستندات روشن نظرات خود را در معرض قضاوت جامعه قرار می‌دادند. در ارتباط با اینکه قوه مجریه به برخی مصوبات مجلس تن نمی‌دهد یا تن دادن به آنها برایش سخت است روایت‌هایی در جامعه وجود دارد. خوب بود رئیس‌جمهور آن قضاوت‌ها را پاسخ می‌داد و زمان دقیق ابلاغ رئیس‌جمهور را اعلام می‌کرد.
در برخی زمینه‌ها گفته می‌شود دولت در این موارد با اکراه و تأخیر عمل می‌کند. به نظر می‌رسد کسانی که قانونمندی را در کشور بهترین راه حفظ سلامت نظام می‌دانند، نباید الگوهایی را عرضه کنند که در آینده تضعیف قانون را به‌دنبال داشته باشند.
مسئولان سیاسی می‌آیند و می‌روند، آنچه باید پابرجا بماند قانون است. قانون ماندگارترین میثاق ملت و حافظ مصالح ملت‌هاست.
شخصیت‌های سیاسی مدتی انتخاب می‌شوند و خدماتی ارائه می‌کنند و این پایبندی آنها به قانون است که به‌عنوان معیار تعیین‌کننده است.مسئول می‌تواند بررسی سرعت خدمات‌دهی قوانین را اجرا نکند ولی باید توجه داشت سرعت خدمات‌دهی و پایبندی به قانون مورد پذیرش جامعه است و اصالت دارد و غیراز این مورد قبول جامعه نیست.
نامه‌های این‌چنین در زمان حاضر و تاریخ حائز اهمیت است.
این موضوعات حتی در حال حاضر هم ریزبینانه دنبال می‌شود. طبیعتاً در تاریخ وقتی مسائل و دیدگاه‌های دیگری هم از زبان سایر افراد منتشر می‌شود، طبیعتاً منجر به ریزبینی بیشتر خواهد شد؛ چرا که نامه قوای مقننه و مجریه را در اختیار داشته و روایت‌های دیگری هم در کنار آن قرار می‌گیرد که به شفافیت موضوع کمک خواهد کرد. بجاست که شخصیت‌ها توجه کنند و اینکه فقط مکاتبات آنها مبنای قضاوت درباره آنها نخواهد بود. روایت‌های دیگری هم در کنار آنها برای سنجش ریزبینانه لحاظ می‌شود. بحث‌هایی که در آثار جناب آقای هاشمی‌رفسنجانی وجود دارد از این جنس است؛ ایشان در برخی آثارشان مطالبی مطرح کرده‌اند که این روایت‌ها بدون کم و کاست از سوی محققان مورد پذیرش نیست.
روایت‌های هاشمی و دیگران مورد تطبیق قرار می‌گیرد و در مسئله‌ای چون حذف شعار مرگ بر آمریکا و شوروی وقتی ظریف و دقیق مطالعه می‌شود، تفاوت‌هایی مشاهده می‌شود که در کنار روایت‌های امام تفاوت فاحش‌تر می‌شود. برخی عزیزان تصور نکنند چون در جایگاه رفیعی قرار دارند قضاوت تاریخ درباره آنها بر آن اساس است. روایت‌ها به‌صورت تطبیقی و موشکافانه بررسی خواهد شد و اگر دارای تناقض‌هایی ساختاری و معنایی نباشد، بعدها می‌تواند مورد پذیرش قرار گیرد.یک سند مطابق شأنیت فرد سیاسی مورد احترام است ولی احترام به شأنیت راوی به معنای پذیرش آن اظهارات نیست.
* مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران
